فضا نگهدارنده
فضانگهدارنده دندان کودکان: چرا، چه زمانی و چگونه؟
دندان های شیری کودکان بسیار مهم و حساس هستند و نقش اساسی در رشد فک، گفتار، تغذیه و اعتماد به نفس کودکان دارند. اما متاسفانه، برخلاف آنچه برخی فکر میکنند، دندانهای شیری هم مانند دندانهای دائمی ممکن است به دلایل مختلف آسیب ببینند و نیاز به ترمیم داشته باشند. در این موارد، گاهی اوقات ترمیم عادی با مواد کامپوزیت یا آمالگام کافی نبوده و نمیتواند دندان را به خوبی محافظت کند.
برای این منظور، فضا نگهدارندههای دندان شیری به کار میروند که وسایلی هستند که به صورت ثابت یا متحرک در دهان کودک قرار میگیرند و از جابجایی یا تغییر مکان دندانها جلوگیری میکنند. در این مقاله، قصد داریم با فضا نگهدارندهها بیشتر آشنا شویم و به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهیم.
فضا نگهدارنده چیست؟
فضا نگهدارنده دندان کودکان (Dental Space Maintainer) یک وسیله است که برای باز نگهداشتن فضای خالی بین دندانها استفاده میشود و کمک میکند تا دندان دائمی در محل خود به شکل مناسب رویش نماید. علت این است که دندانها تمایل به حرکت به سمت جلو دارند و اگر جای دندان شیری خالی باشد، دندانهای کناری سعی میکنند آن فضا را پر کنند.
این باعث میشود که دندان دائمی که بعداً رویش میکند، جای خود را پیدا نکند و به هم فشار وارد شود. این میتواند باعث ایجاد ازدحام، ناهمگونی، فرسایش و پوسیدگی دندانها شود. فضا نگهدارنده با جلوگیری از این حرکت، فضای لازم را برای دندان دائمی حفظ میکند و به آن کمک میکند تا در محل صحیح رویش کند.
چه زمانی نیاز به فضا نگهدارنده است؟
فضا نگهدارنده در موارد زیر توصیه میشود:
- از دست دادن دندان شیری قبل از زمان طبیعی: اگر کودک به علت پوسیدگی، ضربه، تصادف یا بیماری دندان شیری خود را قبل از زمان طبیعی رویش دندان دائمی از دست بدهد، نیاز به فضا نگهدارنده دارد. چرا که در غیر این صورت، دندانهای همسایه ممکن است به سمت فضای خالی حرکت کرده و جای خود را به دندان دائمی ندهند.
- از دست دادن دندان شیری بعد از زمان طبیعی: اگر کودک به علت تأخیر در رویش دندان دائمی، دندان شیری خود را بعد از زمان طبیعی از دست بدهد، نیاز به فضا نگهدارنده دارد. چرا که در غیر این صورت، ممکن است فضای خالی بین دندانها کوچک شده و جای کافی برای رویش دندان دائمی باقی نماند.
- ترمیم وسیع چند سطحی: اگر کودک به علت پوسیدگی دندان، نیاز به ترمیم وسیع چند سطحی داشته باشد، نیاز به فضا نگهدارنده دارد. چرا که در غیر این صورت، ممکن است ترمیم باعث کاهش مقاومت دندان شود و در صورت شکستگی یا از دست رفتن ترمیم، مشکلات بالا رخ دهد.
چه انواع فضا نگهدارنده وجود دارد؟
فضا نگهدارندهها به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم میشوند. فضا نگهدارندههای ثابت به صورت دائمی به دندانهای همسایه متصل میشوند و تا زمان رویش دندان دائمی در جای خود باقی میمانند. فضا نگهدارندههای متحرک به صورت قابل جابجایی هستند و کودک میتواند آنها را برای خوردن یا شستشو بردارد. این فضا نگهدارندهها برای ترمیم چندین دندان مناسب هستند. فضا نگهدارندههای ثابت و متحرک هر کدام شامل چندین زیرگروه هستند که در اینجا به برخی از آنها اشاره میکنیم:
- فضا نگهدارنده ثابت تک سطح: این فضا نگهدارنده برای ترمیم دندان شیری عقب (خلف) مناسب است و شامل یک حلقه است که به روت (ریشه) دندان متصل شده و یک قسمت پلاستیکی یا فلزی است که به سمت فضای خالی رفته و آن را پر میکند.
- فضا نگهدارنده ثابت دو سطح: این فضا نگهدارنده برای ترمیم دو دندان شیری عقب (خلف) مناسب است و شامل دو حلقه است که به روت (ریشه) دو دندان همسایه متصل شده و یک قسمت پلاستیکی یا فلزی است که به سمت فضای خالی رفته و آن را پر میکند.
- فضا نگهدارنده ثابت جلو (قدام): این فضا نگهدارنده برای ترمیم دندان شیری جلو (قدام) مناسب است و شامل یک یا چند حلقه است که به روت (ریشه) دندانهای جلو متصل شده و یک قسمت پلاستیکی یا سرامیکی است که به شکل دندان طراحی شده و فضای خالی را پر میکند.
- فضا نگهدارنده متحرک: این فضا نگهدارنده برای ترمیم چندین دندان شیری مناسب است و شامل یک قالب پلاستیکی است که به شکل دهان کودک ساخته شده و دارای دندانهای مصنوعی است که فضای خالی را پر میکنند. این فضا نگهدارنده قابل جابجایی است و کودک میتواند آن را برای خوردن یا شستشو بردارد.
چگونه فضا نگهدارنده نصب میشود؟
برای نصب فضا نگهدارنده، لازم است کودک به دندانپزشک مراجعه کند و پس از ارزیابی وضعیت دندان، پزشک با استفاده از ابزار مخصوص، بخش آسیب دیده یا پوسیده دندان را حذف کرده و سطح دندان را صاف و هموار کند. سپس با اندازه گیری دندان، فضا نگهدارنده مناسب انتخاب شده و با استفاده از چسب خاص یا قالب پلاستیکی به دندان متصل میشود.
در صورت نصب فضا نگهدارنده ثابت، لازم است کودک به معاینات منظم برای بررسی وضعیت فضا نگهدارنده بروید. در صورت نصب فضا نگهدارنده متحرک، لازم است کودک به آموزشهای لازم برای استفاده صحیح از فضا نگهدارنده توجه کند.
چرا فضا نگهدارنده بهتر از ترمیم عادی است؟
فضا نگهدارنده به دلیل مزایای زیر برای ترمیم دندانهای شیری کودکان بهتر از ترمیم عادی است:
- حفظ فضای دندان: فضا نگهدارنده با باز نگهداشتن فضای خالی بین دندانها، از جابجایی یا تغییر مکان دندانها جلوگیری میکند و کمک میکند تا دندان دائمی در محل خود به شکل مناسب رویش نماید. این باعث افزایش سلامت و زیبایی دندانها میشود.
- کاهش عفونت و التهاب: فضا نگهدارنده با جلوگیری از ورود باکتریها و حفرهسازی دندان، از بروز عفونت و التهاب در دندان یا لثه جلوگیری میکند. این باعث کاهش درد و راحتی کودک میشود.
- کاهش هزینه و زمان: فضا نگهدارنده با کمک به رویش صحیح دندان دائمی، از نیاز به ارتودنسی یا ترمیمهای بعدی کاسته و هزینه و زمان درمان را کاهش میدهد. همچنین، فضا نگهدارنده معمولاً در یک جلسه نصب میشود و نیاز به ساخت قالب یا ارسال به آزمایشگاه ندارد.
چه معایب و عوارضی برای فضا نگهدارنده وجود دارد؟
فضا نگهدارنده همچون هر روش ترمیم دندان دیگر، برخی معایب و عوارضی دارد که عبارتند از:
- عدم رضایت زیبایی: فضا نگهدارنده ممکن است برای برخی کودکان که به ظاهر دندانهای خود حساس هستند، زیبایی کافی را نداشته باشد. البته، برای ترمیم دندانهای جلو، ممکن است از فضا نگهدارندههای پلاستیکی یا سرامیکی استفاده شود که زیباتر هستند اما مقاومت کمتری دارند.
- عفونت و التهاب: فضا نگهدارنده ممکن است باعث ایجاد عفونت و التهاب در دندان یا لثه شود. برای جلوگیری از این مشکل، لازم است کودک به بهداشت دهان و دندان خود توجه کند و از مسواک زدن و نخ دندان استفاده کند.
- حساسیت: در برخی موارد نادر، ممکن است کودک به جنس فولاد ضد زنگ فضا نگهدارنده حساسیت نشان دهد و علائمی مانند خارش، سوزش، قرمزی یا بروز جوش در دهان یا صورت داشته باشد. در این صورت، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرده و فضا نگهدارنده را تعویض کرد.
نتیجهگیری
فضا نگهدارنده دندان شیری یک وسیله است که برای باز نگهداشتن فضای خالی بین دندانها استفاده میشود و کمک میکند تا دندان دائمی در محل خود به شکل مناسب رویش نماید. این وسیله برای کودکانی که به علت پوسیدگی، ضربه، تصادف یا بیماری دندان شیری خود را از دست دادهاند یا نیاز به ترمیم وسیع چند سطح دارند، توصیه میشود.
فضا نگهدارنده مزایایی مانند حفظ فضای دندان، کاهش عفونت و التهاب، کاهش هزینه و زمان درمان دارد. اما معایب و عوارضی مانند عدم رضایت زیبایی، عفونت و التهاب، حساسیت هم ممکن است داشته باشد. برای حفظ سلامت و عملکرد فضا نگهدارنده، لازم است به نکات مراقبت از دهان و دندان توجه شود و در صورت بروز هرگونه مشکل، به پزشک مراجعه شود.
سوالات متداول
آیا فضا نگهدارنده دردسر نخواهد بود؟
خیر، فضا نگهدارنده در صورت نصب صحیح و مراقبت مناسب، دردسر نخواهد بود و باعث افزایش سلامت و زیبایی دندانهای شیری خواهد شد.
آیا فضا نگهدارنده باعث جذب فلزات سنگین به بدن خواهد شد؟
خیر، فضا نگهدارنده از جنس فولاد ضد زنگ است که یک آلیاژ از آهن، کروم و نیکل است. این فلزات در مقادیر کم در بدن حضور دارند و باعث جذب فلزات سنگین نخواهند شد.
آیا فضا نگهدارنده باعث تغییر رنگ لثه خواهد شد؟
خیر، فضا نگهدارنده باعث تغییر رنگ لثه نخواهد شد. اما در صورت عفونت لثه، ممکن است لثه قرمز یا خونین شود. در این صورت، باید به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کرد.